Το 1973 ήταν μια χρονιά με πολλές αναταραχές που το αποτύπωμα τους είναι εμφανές ακόμα και στις μέρες μας.
Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο Λουίς Καμπράλ κηρύσσει την ανεξαρτησία της Γουινέας-Μπισσάου από την Πορτογαλία, που θα αναγνωριστεί ένα χρόνο αργότερα.
Στις 6 Οκτωβρίου, ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ φέρνει την Αίγυπτο και τη Συρία να εξαπολύουν συντονισμένη επίθεση κατά του Ισραήλ.
Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1973, όταν τα μέλη του Οργανισμού Αραβικών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών διακήρυξαν εμπάργκο πετρελαίου. Μέχρι το τέλος του εμπάργκο, σχεδόν ένα χρόνο μετά, η τιμή του πετρελαίου είχε αυξηθεί από 3 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι σε σχεδόν τετραπλάσια.
Στις 17 Νοεμβρίου στην Ελλάδα γίνεται η Εξέγερση του Πολυτεχνείου κατά του στρατιωτικού καθεστώτος καταλήγοντας σε αιματοχυσία στις 25 Νοεμβρίου ο επικεφαλής της χούντας των συνταγματαρχών Γεώργιος Παπαδόπουλος, ανατρέπεται μετά από πραξικόπημα.
Σε ένα τέτοιο κλίμα, ο κινηματογράφος που ήδη έχει εμφανίσει επαναστατική διάθεση: Οι ταινίες «Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971), «Ο Νονός» (1972), «Ο Εξορκιστής» (1973), «Σκυλίσια Μέρα» (1975), «Το Δίκτυο» (1976), «Αποκάλυψη Τώρα» (1979) αποκαλύπτουν τη σκηνοθετική πρόθεση αλλά και τη δεκτικότητα του επαναστατημένου κοινού, να αποκαλύπτουν σκάνδαλα, να ξεσκεπάζουν συνομωσίες, να καταγγέλλουν τον πόλεμο, να μάχονται για την ιδεολογία τους, να αμφισβητούν ή να σχολιάζουν τις δοξασίες που συνδέονται με τη θρησκεία.
Σε αυτό το κλίμα, μέσα σε λιγότερο από 6 μήνες, τρία μιούζικαλ εστιασμένα στη ζωή και τα πάθη του Ιησού Χριστού έκαναν πρεμιέρα στην Αμερική. Η ιδιαίτεροτητα, πέρα από την τραγουδιστική αφήγηση των παθών του Ιησού, ήταν σαφής για τους θεατές: Τα πάθη του Ιησού επεξεργάζονται νοηματικά εκ νέου μέσω της δημοφιλούς κουλτούρας. Και οι τρείς ταινίες εξέταζαν την αποστολή και της διακονία του Ιησού στην πορεία προς το Γολγοθά.
Godspell
Αμερικανική Πρεμιέρα: 21 Μαρτίου 1973
Ο Victor Garber υποδύεται τον Ιησού του «Godspell» που δεν γυρίζει ποτέ το άλλο μάγουλο και συνήθως μάχεται τους εχθρούς του.
Συμμορίτης και αφελής σε μερικές στιγμές, φορώντας φαρδιά ρούχα, μακιγιάζ και παπούτσια κλόουν, με ένα μπλουζάκι με το λογότυπο του Σούπερμαν, τραγουδά και χορεύει ασταμάτητα. Τα τραγούδια του λειτουργούν παραβολικά και οι χορογραφίες ψυχαγωγικά. Η δε ομιλία του είναι απλή και καθημερινή.
Με τον Μυστικό Δείπνο να πραγματοποιείται σε μια αυτοσχέδια μάντρα, σκαριφήματα και σχέδια να αντικαθιστούν τις παραβολές, μια μαριονέτα-τέρας να συμβολίζει τον ορατό και αόρατο εχθρό, τις λεωφόρους του Μανχάταν να αναπαράγουν τις αχανείς εκτάσεις των ερήμων, τους αστυνομικούς σε εγρήγορση [σε ρόλους σύγχρονων Ρωμαίων] και τον Ιούδα να δένει σε αυτοσχέδιο σταυρό πάνω από ένα πλέγμα συρμάτων, η ταινία μοιάζει σαν μια θρησκευτική απάντηση στο «West Side Story».
Gospel Road
31 Μαρτίου 1973
Ο συνδυασμός της αφοσίωσης του Τζόνυ Κας σε αυτό το εγχείρημα και των κινηματογραφικών δεξιοτήτων του Έλφστρομ παρήγαγε μια ταινία άξια αναφοράς, και ένα άλμπουμ που κατατάσσεται στα πιο εμπορικά του 1973.
Με την Country μουσική να υποκαθιστά τη ροκ διάθεση, το «Gospel Road: a Story of Jesus» ξάφνιασε περισσότερο ως πρόταση, καθώς ο Johnny Cash, κρατώντας μια ανοιχτή βίβλο, χρησιμοποιεί τη χριστιανική του πίστη παντρεύοντας το δημώδες με την παράδοση.
Πλήρως αφοσιωμένος στο πρότζεκτ [φημολογείται ότι κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων έμενε σχεδόν όλη νύχτα ξύπνιος], ήθελε να παράξει τη δική του παρακαταθήκη πίστης για τις επόμενες γενιές. Αποφεύγοντας να αγκυροβολήσει στις ευκολίες του εγχειρήματος, η χαρισματική προσωπικότητα του γνήσιου και ειλικρινή προς τις προθέσεις του ερμηνευτή κάνει τη γραμμική αφήγηση, με τα αποσπάσματα από τα εκκλησιαστικά κείμενα να είναι κάθε άλλο παρά βαρετή. «Οι άνθρωποι διαστρεβλώνουν τα διδάγματα του Ιησού βάση των αναγκών τους», είχε αναφέρει, συμπληρώνοντας ότι «Ο Ιησούς είναι ίσως ο πιο παρεξηγημένος άνθρωπος».
Πρωτότυπη και γεμάτη συναισθήματα, η γυρισμένη στο Ισραήλ παραγωγή, παρουσιάζει τη Μαρία Μαγδαληνή και η μοίχα γυναίκα να είναι δύο διαφορετικές προσωπικότητες.
Η σταύρωση του Ιησού μοιάζει βασανιστική καθώς γίνεται σε ένα μικρότερο και πλησιέστερα στο έδαφος σταυρό. Τα τραγούδια που διαδέχονται το ένα το άλλο με λογική συνάφεια, επιτρέπουν στον θεατή να αποδεχτεί όσα διαδραματίζονται με κατάνυξη.
Jesus Christ Superstar
15 Αυγούστου 1973
Γυρισμένο και αυτό στο Ισραήλ, με πρώτο πλάνο τον σταυρό του Ιησού πάνω στο λεωφορείο που μεταφέρει τους ερμηνευτές στην έρημο να προοικονομεί και το δράμα του θεανθρώπου, και τη σκηνική δράση του μοντέρνου μουσικοχορευτικού μπουλουκιού σιωπηλά να προδίδουν το επίπλαστο της ιστορίας, της αφήγησης και της κατασκευής, το «Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Άστρο» είναι ένα ουρλιαχτό που χτυπάει κορόνα στα καθιερωμένα.
Ο προσφάτως αποθανόντας Νόρμαν Τζούισον, μετέφερε στο σελιλόιντ μια ταινία που η τότε μοντέρνα της ματιά, παραμένει αέναη. Με τον Τεντ Νίλι στο ρόλο του ίσως πιο συναισθηματικά πολύπλοκου Ιησού Χριστού (ίσως και του πιο δυσάρεστου), περιτριγυρισμένου από πιστούς, εκατόνταρχους, πόρνες, εμπόρους και μαθητές, [όλους σε ρόλους σταρ που πλαισιώνουν τον σούπερ σταρ], θεμελίωσε την πρωτοπορία του σε ένα είδος που έμοιαζε να καταδικάζεται εκ του θέματος.
Σχολιάζοντας καυστικά τη μονομερή ανάγνωση της βίβλου, τοποθετεί αφροαμερικανό τραγουδιστή και ηθοποιό στο ρόλο του Ιούδα και ασιάτισα στο ρόλο της Μαρίας Μαγδαλινής.
Η πραγματική του αγωνία είναι να καταλάβει γιατί ο Ιούδας πρόδωσε τον Ιησού και αν η αυτο-θεοποίησή του δεύτερου ήταν αποτέλεσμα μιας πλεκτάνης [ίσως, εν κατακλείδι και αν ο Ιούδας ήταν τελικά ο πραγματικός αναμορφωτής της ιστορίας].
Με τους έξυπνους στίχους του Τιμ Ράις που συχνά βρίσκονται στο μεταίχμιο απέναντι στις παραδόσεις, η κριτική αυστηροποιείται όταν τα διασκεδαστικά μουσικά μοτίβο του Άντριου Λόυντ Βέμπερ δίνουν ανάλαφρη αύρα σε όλα τα σοβαρά αδικήματα που διαδραματίζονται από όλους, προς όλους.
Ο Ιούδας κρεμιέται νωρίτερα της σταύρωσης, η Μαρία Μαγδαληνή ερωτεύεται χωρίς όρια και η πορεία του Ιησού στο Γολγοθά ανακόπτεται από μια μουσικοθεατρική δράση αφροαμερικανών με λευκές αφάνες σε αρχαίο θέατρο.
Και οι δύο αντίπαλοι ήταν στο ίδιο στρατόπεδο
Ίσως με περισσότερες από τις προφανείς διαφορές, οι ταινίες «Godspell» και «Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Άστρο», είναι, όπως έχει χαρακτηριστεί, διαφορετικές πλευρές του ίδιου νομίσματος.
Και οι δύο ταινίες ξεκίνησαν το 1971 ως θεατρικές παραγωγές: το «Godspell» ως ένα δημοφιλές έργο Off-Broadway γραμμένο από τους John-Michael Tebelak με μουσική και στίχους από τον Stephen Schwartz, και το «Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Άστρο» ως η πρόταση του West End στο νεοφερμένο είδος της ροκ όπερας, από το επιτυχημένο δίδυμο των Andrew Lloyd Weber και Tim Rice.
Και οι ταινίες, και οι παραστάσεις αναδιατυπώθηκαν σε ανοιχτή ανάγνωση τα πάθη του Χριστού, το ένα στους δρόμους της Νέας Υόρκης [με γυρίσματα ακόμα και στο Lincoln Center] και το άλλο στους αγίους τόπους. Και οι δύο σκηνοθέτες -David Greene για το «Godspell», και Norman Jewison για το «Ιησούς Χριστός Υπέρλαμπρο Άστρο»- απομόνωσαν τους ηθοποιούς σε μεγάλη απόσταση και με λήψη τηλεφακών εγκλώβισαν τους χαρακτήρες στο αχανές τοπίο, αναμειγνύοντας άντρες και γυναίκες έξω από τα ευλαβικά εκκλησιαστικά πρότυπα.
Χωρίς αναφορές στη γέννησή του ή στην παιδική του ηλικία, αποφεύγοντας να δείξουν θαύματα, εστίασαν στην ανθρώπινη φύση του θεανθρώπου με όρους που μπορούσαν να γίνουν αντιληπτοί σε πιστούς και μη. Η παρουσία μορφών που παραπέμπει στο κίνημα των χίπιδων, σόκαρε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας αλλά και έμοιαζε με αγκαλιά στη γενιά που ήταν απομακρυσμένη από τις παραδόσεις.
www.ertnews.gr
